KCAOZP9MHCA8QCAHPCAHPDUZ2CAQS6Z2PCA43KBJ3CAN56X11CAK8Q7GTCASVFKC8CAN2TK7TCAPIH563CA9IL3KTCAD49GM6CADDNEFZCAY261JVCAODJRKPCA3TMQ4ECAOYEB9ACAW2BFI3CAUA7UU8CAI5TI8WOsmanlı Kütüphaneleri

Osmanlılar’ın kitaba verdiği ehemmiyet dolayısıyla; padişahlar, valide sultanlar, vezirler, paşalar tarafından kütüphaneler yapılmıştır. Bunları yaşatabilmek için de zengin vakıflar kurmuşlardır.
Osmanlılar, yaptıkları her medresenin yanında bir de kütüphane kurmuşlardır.
“Beylikler döneminde Süleyman Şah zamanında, Şam Valisi Tire’de kendi parasıyla 10.000 dönüm toprak alıp, üzerinde Darü’l Hadîs (hadisle ilgili fakülte), Darü’l-Kurrâ (kıraatla ilgili fakülte) yaptırarak, ortasında bir de kütüphane yaptırıyor. Kitapların sayısı 11.115’tir. Eserler (altın yaldızlı, za’ferân ve kök boya) yazmalar olup, el yazmalarının içinde dünyada benzeri olmayanlar da vardırÓ(1)
III. Ahmed (1703-1730), I. Mahmud (1730-1754) ve II. Mahmud (1808-1839) devirlerinde zengin koleksiyonlar ve geniş kadrolu kütüphaneler tesis edilmiştir.
İstanbul’da müstakil kütüphane, 1639’da Köprülü Fazıl Ahmed Paşa (1635-1676) tarafından kurulan “Köprülü KütüphanesiÓdir.
Devlet tarafından kurulan ilk kütüphane ise 1882’de kurulmuş olan “Kütüphane-i OsmanîÓ olup, son ismi Beyazıd Devlet Kütüphanesi ‘dir.
XVII. Asrın sonlarında İstanbul ‘da âlimlerin kitaplarını kurulmuş kütüphanelere vakfettiklerini görüyoruz.
Sultanahmed Camii Kütüphanesi’nde o kadar çok kitap vardır ki, İslâm diyarındaki öteki pâdişah camilerinin hiçbirinde bu kadar çok, güzel ve değerli kitap görülmemiştir.
“Osmanlı İmpartorluğu’ndan kalma kütüphaneler, üç büyük kütüphanede toplandı. Bunlar Süleymaniye Kütüphanesi, Millet Kütüphanesi ve Beyazıd Kütüphanesi’dir.Ó (2)
Okur-yazar bulunan hemen her evde, her mescid ve camide bir kitaplığın bulunduğu Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında kayda değer 763 kütüphane mevcuttu. (3)
Osmanlılar’ın kuruluş devrinde, ilk padişahlar zamanında kitap ve kütüphaneden söz etmek mümkün değildir. Ancak Yıldırım Beyazıd Han (1389-1402) devrinde Eyne Bey Subaşı Medresesi’nin üst katında, Balıkesir ve Bolu’daki medreselerinde birer müstakil kütüphane vardı. II. Murad devrinde (1421-1451) kültür hayatı canlanmış olup, Edirne’de iki kütüphane kurulmuştu.
Vakfiyeleri mevcud ilk vakıf kütüphaneleri Edirne II. Murad Dârü’l-Hadîsi, Bursa Umurbey Kütüphanesi ve Üsküp İshak Bey Medresesi kütüphaneleridir.
İstanbul’da Fatih devrinde (1451-1481) ilk Saray Kütüphanesi kurulmuştur.
Molla Yegan, Bursa’da 2.800 kitaptan oluşan bir kütüphane kurmuştur. (1461)
Hızır Paşa, Amasya’da (1465-1466), İsa Bey Üsküp’te (1469), birer kütüphane kurmuşlardır.
Fatih, külliyesinde, dört medrese dört kütüphane kurmuştur.
Mahmud Paşa, İstanbul ve Hasköy’de kütüphaneler kurmuştur.
II. Beyazıd (1481-1512) Edirne’de Tuna Nehri kenarında bir kütüphane yaptırdı. II.Beyazıd’ın kurduğu kütüphaneler dışında, devrin devlet adamları, âlimleri ve meşâyihi de çeşitli yerlerde kütüphaneler kurmuşlardır.
Yavuz Sultan Selim Han (1512-1520), fethettiği ülkelerden temin ettiği kitaplarla sarayda bir kütüphane kurmuştur.
Kanunî Sultan Süleyman (1520-1566) devrinde, cami ve mescidlerde de kütüphaneler kurulmuştur.
Gazi Hüsrev Bey, Saraybosna’da 1537’de kurduğu külliyede bir de kütüphane yaptırmıştır. 1992-1993 Sırp saldırılarında büyük hasar gördü.
Kanuni devrinde kütüphanelerin sayısı artmış ve yeni düzenlemeler, kataloglama çalışmaları devam etmiştir.
III. Murad (1574-1595) devrinde İstanbul’da iki ihtisas kütüphanesi kurulmuştur.
XVII. Asrın başlarından itibaren İmparatorluğun öteki bölgelerinde de yer yer kütüphaneler kurulmuştur.
Süleymaniye Kütüphanesi, İslâmî yazma koleksiyonları bakımından dünyanın en önemli kütüphanelerinden biridir. Toplam 125.000’i bulan son derece kıymetli yazmalara sahiptir. Bu kütüphanede bazı padişahlar, padişah anneleri, bütün sadrazamlar, şeyhulislâmların koleksiyonları vardır. (4)
50.000 el yazma ve 120.000 matbu eser, mikrofilm atölyeleri ve modern tesisleriyle Süleymaniye Kütüphanesi bugün yazma eser kütüphanelerinin en önde gelenidir. (5)
III. Ahmed (1703-1730) devrinde İstanbul’da Şehid Ali Paşa’nın meşhur bir kütüphanesi vardı. (1715)
Bu dönemde (1703-1730), kütüphanecilik alanında önemli gelişmeler olmuş, çeşitli şehirlerde özel kütüphaneler kurulmuştur.
Padişah III. Ahmed Kütüphanesi, her konuda ve çeşitli dillerde yazılmış çok kıymetli eserleri bünyesinde toplayan tarihî bir kütüphanedir.
“İbrahim Müteferrika (1674-1745), Said Efendi ile işbirliği yaparak 1727’de modern anlamda ilk matbaayı kurmuş ve ilk Türkçe kitabı, 1729 yılının Ocak ayında basıp yayınlamıştır. Basılan bu ilk kitap “VankuluÓ adında Arapça-Türkçe bir sözlüktür. İbrahim Müteferrika Matbaasının ilk döneminde (1729-1742) haritaların yanısıra 17 eser basılmıştır; hepsi 23 cild, 12.500 nüsha ve bütün bu serinin o zamanki parayla tutarı 120 kuruştur. İki yüz yılı kapsayan 1729-1928 döneminin kitap açısından verimi 30-35.000 dolaylarındadır. Matbaanın kendilerini ekmek parasından edeceği endişesiyle direnişe geçen 90.000 hattat ortada olduğuna göre, ilgisizliğin kitaba karşı değil basmaya karşı olduğu söylenebilir.Ó (6)
I. Mahmud devrinde (1730-1754), Yalova’da kağıt fabrikası yapılmış, üç büyük kütüphane açılmıştır. (1742)
Ayasofya, Fatih ve Galatasaray kütüphaneleri ile diğer şehirler de çok sayıda kütüphaneler bu dönemde açılmıştır.
III. Mustafa zamanında (1757-1789), 1781’de Hamidiye Kütüphanesini kurmuştur. Bu dönemde İstanbul ve diğer şehirlerimizde, başka kütüphaneler de kurulmuştur.
II. Mahmud, Medine-i Münevvere’de kendi adıyla anılan bir medrese ve bu medresenin yanında da bir kütüphane kurmuş; padişah Abdülmecid (1839-1861) de Mekke-i Mükerreme’de bir kütüphane kurmuştur.Ó (7) II. Mahmud (1808-1839) devrinde, İstanbul dışında ve kasaba ve köylerde bile kütüphaneler kurulmuştur.
II. Abdülhamid Han devrinde (1876-1909) ise kütüphaneler yeniden tertip ve tanzim edilerek son şekillerini almışlardır. II. Abdülhamid Han Emriyle İstanbul’daki 63 kütüphanenin, 40 cilde yakın fihristi yapılıp basıldı. Bu çalışma tam on iki yıl sürdü. İstanbul’dan başka, diğer bazı şehir kütüphaneleri ile Osmanlı ülkelerindeki bazı kütüphaneler tertip ve tanzim edilerek fihristleri basıldı. (8)
Padişah, Yıldız Sarayı’nda çok zengin ve iyi düzenlenmiş modern bir kütüphane kurdurdu.

Topkapı Sarayı Kütüphanesi

“Topkapı Sarayı’nda dünyanın en meşhur yazma eserleri vardır. Osmanlıca, Arapça, Farsça gibi binlerce kitabın çoğu minyatürlü, süslemelidir. Kitaplar, harika cildler, mücevherler, inciler kakılmış cildler ve en eski İslâm yazmalarının tek nüshaları burada bulunmaktadır. Kütüphanede 2.000 büyük hattatın levhasından meydana gelen nadide hatlar mevcuttur. Sarayın arşiv dairesinde binlerce kaynak belge vardır. Bunlar, bütün dünya tarihini alakadar eden vesikalardır.Ó (9)
“Yaklaşık 12.000’e yakın bir yazma koleksiyonunun yer aldığı Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, koleksiyonlarındaki eserler, muhteva, sanat değeri ve paha biçilmez kıymeti yönünden, Türkiye’nin en zengin koleksiyonuna sahip bir ihtisas kütüphanesidir. Buradaki eserler teship, minyatür, cilt ve diğer kitap sanatları yönünden de eşsiz bir san’at hazinesidir.Ó (10)
“Topkapı Sarayı Kütüphesi’nde çeşitli kitaplar ve albümler içerisinde 13.533 adet minyatür bulunmaktadır. Bunlar, XII. ve XVIII. yüzyıllar arası çeşitli devirlere ait nadide örnekledir.Ó (11)
Kütüphanenin minyatür ve murakka bölümündeki 140 cild içerisinde 7.200’den fazla minyatür bulunmaktadır. Bu minyatürlerin 2.800’den fazlası Türk, geri kalanlar Hind, Moğol, ve Arap minyatürleridir. (12)
Özellikle sayıları 600.000’e ulaşan minyatürlerler ve şekilli kitap ve süslemeler, Saray Kütüphanesi’nin sahip olduğu en değerli malzemelerdir. (13)
Bugün en değerli, en iyi yazı ile yazılmış, bezenmiş ve cildlenmiş kitaplar, Topkapı Sarayı Kütüphanesindedir. Burada toplam 13.405 civarında el yazma eser bulunmaktadır. (14)
1661’de Sadrazam Köprülü Mehmed Paşa tarafından yaptırılan “Töprülü KütüphanesiÓnde 2.582 yazma, 2.810 eski ve yeni basma olmak üzere 5.392 eser vardır.
Maliyeci, şâir ve hattat Mustafa Atıf Efendi’nin İstanbul’da Vefa Semti’nde 1741 yılında yaptırdığı “Atıf Efendi KütüphanesiÓnde 3.228 el yazması ve 24.563 adedi basma olmak üzere toplam 27.791 kitap mevcuttur. Kütüphanenin duvardaki mermere yazılı vakfiyesinin sonunda:
“Kütüphanem, salı günü ve cuma günü dışında haftada beş gün güneş doğduktan bir saat sonra, güneş batışına iki saat kalıncaya kadar açık tutulmalıdır…Ó denilmektedir. (15)
Padişah III. Selim (1789-1807) devrinde M. Raşid Efendi Kayseri’de kurduğu kütüphanesine, 925 cild yazma ve 18 cild de İbrahim Müteferrika basması olmak üzere 943 cild kitap vakfetmiştir. Kitapların üzerine basılmış mühürde şu ibâre yazılıdır.
“Bu kitabı Allah (c.c.) rızası için -kütüphaneden çıkartılmamak şartiyle- Cafer Fevzi oğlu Mehmed Raşid vakfetti. Kendisi anne ve babası bağışlansın, Sene 1211 H.Ó (16)
Bursa “Yazma ve Eski Basma Eserler KütüphanesiÓnde, 13.962 el yazması ile 14.616 basma eser mevcuttur.

Ali Emiri Efendi Kütüphanesi

“Ali Emiri Efendi (1857-1924)’nin bağışladığı kitaplarıyla (Divan-ı Lügat’it-Türk dahil) kurulan, sonra “Millet KütüphanesiÓ hâline getirilen kütüphanede Ali Emirî’ye ait 4.414 yazma, 12.127 basma (toplam 16.541) eser vardır. Diğer kitaplarla birlikte kütüphanedeki basma ve yazma eserlerin sayısı 43.000’den fazladır.Ó (17) Hayat boyu hiç evlenmeyen bu fedâkâr kitap kurdu tüm parasını, maaş ve servetini kitap toplamak için harcamıştır.
Ali Emiri Efendi’nin yoksulluk içinde kıvranmasına rağmen; Millet Kütüphanesi’ndeki Türk irfan ve medeniyet tarihinin önemli temel direklerinden olan “Divan-ı Lügât’it-TürkÓ adlı esere, Macar İlimler Akademisi satın almak için Osmanlı Tarihi Encümeni Üyesi İskender Bey aracılığıyla Ali Emiri Efendiye on bin altın teklif etmişti. Emiri’nin cevabı şu oluyor: “Ben kitaplarımı milletim için topladım. Dünyanın bütün altınlarını önüme koysalar değil böyle bir kitabımı, herhangi bir yaprağını bile satmam.Ó
Bir zamanlar Fransızlar’da kütüphaneyi 30.000 İngiliz lirasına satın almak için son derece cazip tekliflerle Ali Emiri Efendiye başvurmuşlardı. Fakat O’nun -hiç tereddüt etmeden- verdiği cevap fevkâlade güzeldir: “Efendiler! Ben bu kütüphaneyi devletimin bana verdiği maaşlarla yaptım. Öldüğüm zaman milletime kalması için… Bir daha böyle bir teklifle gelirseniz sizi buradan kovarım!…Ó (18)
Ali Emiri Efendi “Divan-ı Lügati’t-TürkÓ adlı eseri, 1911’de ihtiyaç sebebiyle sahaflara gelen bir kadından kırk altın vererek satın almıştı… (19)
İstanbul’daki diğer önemli Osmanlı Kütüphaneleri ise; Üsküdar’da Hacı Selim Ağa ve Şemsi Paşa, Eyüp’te Hüsrev Paşa, Çarşamba’da Murad Molla, Hekimoğlu Ali Paşa, Laleli ‘de Ragıp Paşa kütüphaneleridir. (20)
Ülkemizde, el yazması kitapların bulunduğu kütüphaneler: İstanbul kütüphaneleri: Süleymaniye (150.000), Topkapı Sarayı (20.000), İstanbul Üniversitesi (18.000), Şemsi Paşa (18.000), Beyazıd Devlet (12.000), Millet (10.500), Nuruosmaniye (5.000) Selim Ağa (4.300), Atıf Efendi (3.000), Köprülü (2.600) Murad Molla (2. 000) Atatürk (Belediye) (1.500) Koca Ragıp Paşa (1.300), Hakkı Tarık Us Kütüphanesinde (1.300) el yazması kitap mevcuttur.
Diğer il kütüphanelerinin Millî (Ankara), Beyazıd (Amasya), İl Halk (Bursa), Selimiye (Edirne), İl Halk (Erzurum), Yusuf Ağa (Konya), Reşid Efendi (Kayseri), kütüphanelerinde ve bâzı yabancı devlet başkentleri kütüphanelerinde de müslümanlara ait kıymetli el yazması kitaplar mevcuttur. (21)

1- Zaman, 9.1.1993, 9.
2- A’dan Z’ye Tarih Ansiklopedisi, Ni
yazi Akşit, 623.
3- Zaman, 8.3.1993.
4- Türkiye, 27.9.1992.
5- Osmanlı Tarihi Asiklopedisi, Türki
ye Gazetesi Yayını, c. 4, s.183.
6- Milli Gazete, 18.4.1993, 2.
7- Büyük İslâm Tarihi, Zaman Gazetesi, c.14,
257-285.
8- Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi, c. 4, s. 181.
9- Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi, Türkiye Gazete
si, c. 6, 164.
10- Vakıflar Dergisi, Vakıflar Genel Müdürlüğü,
1981, sayı: XIII, 717.
11- Vakıflar Dergisi, sayı: XIII, 735.
12- Vakıflar Dergisi, sayı: XIII, 724.
13- Sanat, Kültür Bakanlığı Yayını, Nisan 1982,
sayı: 7, 130-132.
14- Sanat, sayı: 7, Nisan 1982, 130.
15- Diyanet, Ocak 1993, sayı:25, 39-40.
16- Oku, Haziran 1977, sayı: 181, 20.
17- Ali Emirî Efendi, Dr. Muhtar Tevfikoğlu,
Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 1989, 65-67.
18- Ali Emiri Efendi, 68.
19- Ali Emiri Efendi, 76-77.
20- Vakıflar Dergisi, sayı: XVI, 1982, 45-55.
21- Osmanlı Tarihi Yazarları, M.Orhan Bayrak,
Osmanlı Yayınevi, 1982, 228-230.

OSMANLI İMPARATORLUĞUdini sohbet,islam,islami forum,islami radyo,İSLAMİ SOHBET,osman devletin insanlık dersi,OSMANLI DEVLETİ KURULUŞU,OSMANLI İMPARATORLUĞU,OSMANLI İMPARATORLUĞU önemi,osmanlı,osmanlı devleti,osmanlı kütüphanesi,osmanlı nedir
Osmanlı Kütüphaneleri Osmanlılar'ın kitaba verdiği ehemmiyet dolayısıyla; padişahlar, valide sultanlar, vezirler, paşalar tarafından kütüphaneler yapılmıştır. Bunları yaşatabilmek için de zengin vakıflar kurmuşlardır. Osmanlılar, yaptıkları her medresenin yanında bir de kütüphane kurmuşlardır. 'Beylikler döneminde Süleyman Şah zamanında, Şam Valisi Tire'de kendi parasıyla 10.000 dönüm toprak alıp, üzerinde Darü'l Hadîs (hadisle...